Lubuskie pałace. Co za historia! Rezydencja w Dąbroszynie była scenerią niezwykłego, królewskiego romansu

Dąbroszyn to licząca niespełna 700 mieszkańców wieś położona w gminie Witnica, kilka kilometrów od Kostrzyna nad Odrą. Przecina ją droga wojewódzka nr 132, z której bardzo dobrze widać urokliwy pałac. Pierwsza wzmianka dotycząca miejscowości pochodzi z 1262 roku, kiedy to chwarszczań­scy templariusze zmuszeni byli zrzec się Dąbroszyna na rzecz margrabiów brandenburskich. Miejscowość została ponownie wymieniona w roku 1460 w wykazie dóbr joannickich. W 1510 roku majątek przeszedł na własność rodu von Schönebeck. W 1608 roku jako właściciel dóbr występował Asmus von Schönebeck, następnie wymieniany był Joachim, Claus, Eustachy, a także Christoph i Erazm. Pałac wybudowano w latach 80. XVII wieku z inicjatywy rodu von Schöning.

Pałac został wzniesiony w latach 80. XVII wieku w stylu barokowym. Budowla otrzyma­ła formę prostopadłościenną, dwukondygnacyjną, z wysokim dachem dwuspadowym, o dwóch narożnych ryzalitach.

Rezydencja została wzniesiona w technice tradycyjnej z cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej, o tynkowanych elewacjach.

Ponad wejściem głównym umieszczono herb rodziny von Schöning. Elementem wystroju barokowej rezydencji są za­chowane w kilku pomieszczeniach parteru barokowe dekoracje sztukatorskie, wykonane prawdopodobnie przez artystów saksońskich - braci Rust zw. Berlińczykami.

Pierwsza poważna przebudowa pałacu miała miejsce po zniszczeniach wojny siedmioletniej w 3. ćw. XVIII wieku, kiedy to od południa dodano kolumnowy portyk, nad którym założono taras, przebudowano układ pomieszczeń, a w czworobocznej sieni wybudowano reprezentacyjną, zabiegową klatkę schodową z rokokową balustradą. Na początku XIX wieku zmieniono częściowo wystrój pomieszczeń. Z tego okresu zachowały się w dwóch pomieszczeniach parteru boazerie oraz sala, w której od­bywały się przedstawienia teatralne.

Ostateczny kształt budowla uzyskała poprzez przebudowę w stylu neogotyckim w 1851 roku, prawdopodobnie według projektu Georga Hitziga. Ten znany berliński architekt był autorem szeregu realizacji architektonicznych na zamówienie Hermanna von Schwerina.

Na przestrzeli lat rezydencja była kilka razy przebudowywana. 1851 r. dobudowano trzecią kondygnację, na której znalazły się pomieszczenia dla służby. Z zewnątrz pałac prezentuje się dość skromnie. Ma formę prostopadłościanu bez wież, stromych dachów, wykuszy itp. Wewnątrz zachowało się wiele detali architektonicznych, w tym posadzki, boazerie i kominki.
Przed II wojną światową pałacowe wnętrza były wyposażone w wiele zabytkowych rzeźb, malowideł i innych cennych przedmiotów.

Choć działań wojennych bezpośrednio w Dąbroszynie nie prowadzono, to dzieła sztuki zostały zniszczone lub rozgrabione przez czerwonoarmistów.

Większość z nich bezpowrotnie przepadła. Zachowało się zaledwie kilka przedmiotów, które obecnie oglądać można na ekspozycji w Muzeum Lubuskim w Gorzowie Wlkp.

W 1945 r. Dąbroszyn był zapleczem dla wojsk radzieckich, które toczyły zacięte boje o Kostrzyn. Co ciekawe, w dąbroszyńskim pałacu był wtedy sam marszałek Żukow, który odbył tu naradę z generalicją. Moment ten został uwieczniony na taśmach radzieckiej kroniki filmowej.

Po wojnie dzieła sztuki znajdujące się na wyposażeniu pałacu zostały zniszczone bądź rozproszone i w większości bezpowrotnie utracone. Zaraz potem w pałacu utworzono Państwowy Urząd Repatriacyjny, a następnie przekazano budynek wraz z założeniem parkowym PGR. W budynku pałacu mieściły się biura, przedszkole, biblioteka, przychodnia oraz mieszkania. W latach 90. XX wieku właścicielem pałacu i parku dolnego stała się Gmina Witnica, a rezydencja została uznana za oficjalną siedzibę Euroregionu Pro Europa Viadrina. Kto będzie kolejnym właścicielem?

W latach 1730-1731 częstym gościem Louisy Eleonory bywał przebywający w Kostrzynie arcyksiążę Fryderyk, późniejszy król Prus - Fryderyk Wielki. Przyjaźń przetrwała próbę czasu i kiedy po bitwie pod Sarbinowem w 1758 roku rosyjscy żołnierze plądrowali okoliczne ziemie i dwory, monarcha okazał majątkowi dąbroszyńskiemu wiele troski. Synowie Eleonory Friedrich Wilhelm Teodor i Ludwig Alexander, blisko związani z księciem Henrykiem Pruskim, bratem Fryderyka Wielkiego...

Świątynia usytuowana jest na wzgórzu morenowym. Jest to budowla założona na planie ośmiobocznym, zwieńczona kopułowo. Kolumny w porządku toskańskim, wspierają belkowanie, na którym opiera się ośmioboczna kopuła pokryta dachówką. Po środku świątyni, na sześciennym, kamienno- ceglanym cokole umieszczona była piaskowcowa rzeźba. Na cokole znajduje się czytelna inskrypcja w języku francuskim: „skierowany do tego co pociesza/ skierowany do tego, co doprowadza do rozpaczy”...

Świątynia Zofii znajdowała się na wzgórzu, stanowiąc zamknięcie osi widokowej parku. Budowla w typie jońskiej świątyni posiadała formę prostopadłościenną, nakrytą dachem dwuspadowym, o kolumnadzie od frontu. Przed świątynią umieszczone były piaskowcowe postumenty, na których stawiano latem donice z egzotycznymi roślinami. Po wojnie budowla była dewastowana i ostatecznie rozebrano ją w latach 80. XX w. Jej widok znamy z pocztówek i opisów oraz miniaturowej rekonstrukcji eksponowanej w Dąbroszyńskim pałacu.

Materiały pochodzą głównie z publikacji LWKZ