Męska sprawa. Najczęściej diagnozowane nowotwory u mężczyzn - co powinniśmy o nich wiedzieć?

Mówiąc o „męskich” nowotworach zazwyczaj mamy na myśli raka prostaty. Ale to nie jedyny nowotwór, przez który panowie trafiają na oddziały onkologiczne...

Nowotwór złośliwy gruczołu krokowego jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem u mężczyzn. Najbardziej aktualne, sprawdzone dane statystyczne dotyczą 2018 roku. Wówczas stwierdzono 16 414 nowych zachorowań na raka prostaty. Na drugim miejscu znajdował się rak płuca – 13 435 przypadków, następnie rak jelita grubego – 5 983, rak pęcherza moczowego – 5 612, rak odbytnicy – 3 557. Rak prostaty odpowiada za 10% zgonów na nowotwory złośliwe u mężczyzn, nie jest jednak tak śmiertelnym nowotworem jak rak jelita grubego (12,6%) czy rak płuca (28,2%). Nie zmienia to faktu, że liczba zachorowań na raka prostaty charakteryzuje się największą dynamiką wzrostu spośród wszystkich nowotworów.

Jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia tego nowotworu? Jak zmienia się w czasie?
Prawdopodobieństwo rośnie wraz z wiekiem. W 2018 roku rozpoznano pojedyncze przypadki raka prostaty już u mężczyzn w wieku 35-39 lat. W grupie wiekowej 55-59 lat stwierdzono już 1180 zachorowań. Najwyższa liczba nowych rozpoznań raka gruczołu krokowego dotyczy mężczyzn w grupie wiekowej 65-69 lat – w 2018 roku w tej grupie wiekowej stwierdzono 4281 nowych przypadków. U mężczyzn po 80 roku życia rak prostaty występuje z częstością ponad 60%, jednak w wielu przypadkach nie rozwija się do postaci, która daje objawy kliniczne i zagraża życiu.

Jakie objawy powinny skłonić panów do wizyty u lekarza?
Rak prostaty nie daje charakterystycznych objawów. Objawy związane z utrudnieniem oddawania moczu, osłabieniem strumienia, zwiększeniem potrzeby częstego oddawania moczu – raczej są typowe dla pojawiającego się z wiekiem łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Podejrzenie współistniejącego nowotworu jest stawiane najczęściej „przy okazji”, w czasie kompleksowego badania przeprowadzanego przez urologa. Jedyną drogą do rozpoznania raka prostaty jest tzw. biopsja. Jeżeli wynik potwierdzi rozpoznanie – lekarz przedstawia pacjentowi dostępne możliwości leczenia i wspólnie z pacjentem wybiera tą najbardziej optymalną pod względem skuteczności onkologicznej, bezpieczeństwa i oczekiwań pacjenta.

Porozmawiajmy teraz o innym „męskim” nowotworze, jakim jest rak jądra.
Rak jądra stanowi ok. 1% nowotworów złośliwych u mężczyzn. W całej Polsce w 2018 roku rozpoznano 1145 nowych przypadków. Specyfika tego nowotworu polega na tym, że jest to najczęstszy nowotwór młodych mężczyzn, u których stanowi ok. 23% zachorowań na nowotwory złośliwe i jest przyczyną 8% zgonów.

Jak rozwija się rak jądra? Jakie powoduje przerzuty?
Rak jądra rozwija się dynamicznie, w ciągu kilku miesięcy. Jeżeli mężczyzna, który zauważy u siebie stwardnienie lub powiększenie jądra, uczucie zwiększonego ciężaru jądra – nie zgłosi się jak najszybciej do lekarza urologa na badanie USG – po kilku tygodniach zwłoki może już mieć przerzuty raka jądra do węzłów chłonnych rozproszonych wewnątrz jamy brzusznej i do płuc. Pomyślną informacją jest jednak to, że współczesna chemioterapia radzi sobie nawet w takich sytuacjach i daje pacjentom ponad 90% prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia.

Kto jest w grupie największego ryzyka?
Są to młodzi mężczyźni, u których w dzieciństwie występowały problemy z tzw. zstępowaniem jąder do moszny. Pierwsze zachorowania na raka jądra są notowane już w grupie wiekowej chłopców 15-19 lat (37 przypadków w Polsce w 2018). Szczyt zachorowań na raka jądra jest obserwowany w grupie wiekowej mężczyzn 30-34 lata (253 przypadki). W późniejszym wieku ryzyko zachorowania na raka jądra wyraźnie maleje, ale nie znika całkowicie. Natomiast zwykle raka jądra rozpoznawanego w późniejszym wieku cechuje mniejsza agresywność.

Jakie sygnały powinny nas niepokoić? Kiedy powinniśmy udać się do lekarza?
Bezzwłocznie w przypadku stwierdzenia dotykiem zmian w jądrze, szczególnie zmian niebolesnych. Niepokojącymi sygnałami są też problemy z płodnością, powiększenie gruczołów piersiowych (tzw. ginekomastia) i powiększenie węzłów chłonnych w okolicy obojczyków. Zwiększoną czujność należy zachować jeżeli w dzieciństwie została przeprowadzona operacja tzw. wnętrostwa, w przypadku zespołu Klinefeltera oraz oczywiście w przypadku obciążenia genetycznego. Warto też pamiętać, że po przebyciu leczenia raka jednego jądra, istnieje stałe zagrożenie rozwojem raka w jądrze po przeciwnej stronie.

Jak wygląda diagnostyka i leczenie raka jądra?
Pierwszym etapem jest badanie USG jąder i zestaw badań laboratoryjnych z krwi. Następnie pacjent kierowany jest na pilną operację usunięcia jądra, w którym stwierdzono guz. Usunięte jądro jest badane przez lekarzy patomorfologów, którzy określają rodzaj nowotworu. Od tego precyzyjnego rozpoznania zależy wybór dalszego leczenia – czasem wystarczy obserwacja w poradni i kontrolne badania. W razie podwyższonego ryzyka rozwoju przerzutów albo przy ich obecności – zalecana jest chemioterapia.

Kolejnym rzadko omawianym nowotworem, który dotyczy tylko panów, jest rak prącia. Jak często występuje?
Rak prącia jest nowotworem jeszcze rzadszym niż rak jądra. W 2018 roku w Polsce stwierdzono 251 takich przypadków. Nowotwór ten objawia się zmianami na skórze prącia – mogą mieć one postać owrzodzenia, niegojącej się rany, guzka lub intensywnie wybarwionej plamy na skórze. Ryzyko zachorowania zwiększa nieleczona operacyjnie stulejka, infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), leczenie łuszczycy światłem UV, zachorowanie na AIDS oraz wiek – ponad 80% zachorowań dotyczy mężczyzn po 55 roku życia.

A jak wygląda leczenie raka prącia? Czy konieczna jest amputacja?
Pierwszym etapem jest wykonanie badań oceniających stopień zaawansowania choroby. W zależności od rozległości nacieku nowotworowego zakres zabiegu chirurgicznego może obejmować: usuniecie tylko napletka, usunięcie części lub całkowite usunięcie prącia. Operacja nie obejmuje usunięcia jąder, natomiast w zależności od stopnia zaawansowania może być zalecana pooperacyjna chemioterapia.

Jakie działania podjąć, by zminimalizować ryzyko choroby nowotworowej?
Ogólnie pojęty zdrowy styl życia utrzymuje układ immunologiczny w dobrej sprawności, dzięki czemu skuteczniej zwalcza on wczesne zmiany. Jednak na pewne zjawiska nie mamy wpływu i mimo najzdrowszego trybu życia, pewnego dnia może ujawnić się choroba. Wówczas tylko wizyta profilaktyczna u lekarza może być szansą na wczesne rozpoznanie nowotworu. Programy profilaktyczne skierowane typowo dla mężczyzn są okazjonalne, dlatego mężczyźni muszą sami o siebie zadbać. A z tym generalnie jest problem. Wielu panów zgłaszających się na badania profilaktyczne przyznaje, że robią to na polecenie żony. Może więc w kierunku pań powinno się kierować kampanie informujące o badaniach dla mężczyzn?