Kto uratuje nagrobki?

O istnieniu cmentarza żydowskiego wiedzą nieliczni, choć kirkut sąsiaduje z cmentarzem komunalnym. Jednak w gęstych krzakach trudno odnaleźć resztki nagrobków.

Nie wszyscy zapomnieli

Małgorzata Szczaniecka, która sprzedaje znicze, dopiero niedawno dowiedziała się o istnieniu tego miejsca. - To smutne, przecież każdemu zmarłemu należy się szacunek - mówi i ma nadzieję, że w końcu ktoś się zainteresuje nagrobkami. Pan Bogdan pamięta czasy, gdy cmentarz wyglądał inaczej. - W latach 50. było tam jakieś 20 grobów. Niestety, wszystko już rozkradli - dodaje.

.

W torzymskim gimnazjum jest grupka uczniów, która próbuje dbać o to miejsce. Co jakiś czas odwiedza cmentarz, zapala znicze, odgarnia liście, kładzie kwiaty. - Przez takie akcje staram się otworzyć młodzież na inne kultury i religie - mówi nauczycielka historii Joanna Pawlak - Kopeć.

Wolontariusze nawiązali współpracę z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego i przyłączyli się do programu "Przywrócić Pamięć". - Oprócz dbania o groby robimy też dla fundacji dokumentację zdjęciową - tłumaczy J. Pawlak - Kopeć i z żalem dodaje, że nie jest w stanie zrobić nic więcej.

Co można zrobić?

Dotarliśmy do materiałów Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Wynika z nich, że cmentarz jeszcze po drugiej wojnie był w dobrym stanie. Teraz w rubryce: ogólny stan zachowania cmentarza widnieje wpis "pełna dewastacja". Czy to miejsce jest skazane na zagładę? Burmistrz Ryszard Stanulewicz mówi nam, że nikt mu problemu nie sygnalizował. Jednak deklaruje, że chętnie o cmentarzu porozmawia.

Teren dawnego cmentarza żydowskiego należy do Nadleśnictwa Torzym. Prezes Michał Poklewski w rozmowie z nami tłumaczył, że nigdy wcześniej nie miał sygnałów o potrzebie odrestaurowania tego miejsca. - Nie kontaktował się do tej pory z nami nikt zainteresowany tą sprawą, a my jako nadleśnictwo nie mamy możliwości finansowych, żeby podjąć jakiekolwiek działania związane z renowacją tego terenu - mówił nam M. Poklewski. Nadleśnictwo nie będzie blokować ewentualnego przekazania obszaru byłego cmentarza zainteresowanym środowiskom żydowskim.