Jakie w Polsce są rodzaje rent. Zobacz, kto dostanie inwalidzką!

Zaczynamy od najpopularniejszej renty - czyli tej z tytułu niezdolności do pracy.

RENTA INWALIDZKA

Rentę z tytułu niezdolności do pracy może otrzymać wyłącznie osoba ubezpieczona w ramach systemu emerytalnego, która dodatkowo spełnia trzy warunki:

* została uznana za niezdolną do pracy przez lekarza orzecznika ZUS-u;

* ma wymagany - stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy - okres składkowy i nieskładkowy;

* niezdolność powstała w okresach składkowych (np. ubezpieczenia, zatrudnienia) lub nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego) określonych w ustawie emerytalnej albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania.

UWAGA
Jeśli ktoś nie dopełni choćby jednego z powyższych warunków, renty nie dostanie. Ale od tej zasady są trzy wyjątki.

WYJĄTEK NR 1

Osoba, która jednocześnie:

* została uznana za całkowicie niezdolną do pracy;

* ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

* legitymuje się co najmniej 20-letnim (kobieta) i 25-letnim (mężczyzna) okresem składkowym i nieskładkowym;

- nie musi udowadniać, że jej niezdolność do pracy powstała w okresie określonym ustawą.

WYJĄTEK NR 2

Staż składkowy i nieskładkowy nie jest potrzebny osobom, które zostały zgłoszone do ubezpieczenia społecznego:

* przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu sześciu miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub wyższej; oraz

* do dnia powstania niezdolności miały bez przerwy (lub z przerwami trwającymi do 6 miesięcy) okresy składkowe i nieskładkowe.

WYJĄTEK NR 3

Ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy na skutek wypadku w drodze do/z pracy, który miał miejsce po 31 grudnia 2002 roku, prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje również w przypadku, gdy nie udowodnił wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego.

LICZYMY STAŻ

1. Potrzebny do renty okres składkowy i nieskładkowy zależy od wieku osoby, w którym powstała u niej niezdolność do pracy. Wynosi:

* 1 rok - jeśli powstała przed ukończeniem 20 lat;

* 2 lata - jeśli powstała w wieku 20-22 lata;

* 3 lata - w wieku 22-25 lat;

* 4 lata - w wieku 25-30 lat;

* 5 lat - w wieku powyżej 30 lat.

WAŻNE
Przy ustalaniu prawa do renty oraz obliczaniu jej wysokości okresy nieskładkowe mogą stanowić nie więcej niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

2. Okres wymaganych pięciu lat dla osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30. roku życia musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed dniem:

* zgłoszenia wniosku o rentę; lub

* powstania niezdolności.

3. Do tego 10-letniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy (inwalidzkiej), rodzinnej i szkoleniowej.

4. Jeśli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od wymaganych, mogą zostać uzupełnione okresem ubezpieczenia społecznego rolników, za który została opłacona składka. Nie będą uwzględnione, jeżeli zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury/renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

RENTA SZKOLENIOWA

1. Gdy spełnisz warunki wymagane do przyznania renty inwalidzkiej i masz orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, możesz otrzymać rentę szkoleniową.

2. Przyznawana jest na sześć miesięcy. Ten okres może zostać skrócony, jeśli przed jego upływem starosta zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu lub o tym, że nie poddajesz się przekwalifikowaniu zawodowemu.
Na wniosek starosty istnieje możliwość jej przedłużenia o dalsze 30 miesięcy na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego.

3. Renta szkoleniowa nie przysługuje temu, kto osiąga przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz służby.

RENTA OKRESOWA

1. Przysługuje, jeżeli orzeczona została okresowa niezdolność do pracy.

2. Dostaje się ją na cały okres wskazany w decyzji ZUS-u, a prawo do niej ustaje wraz z jego upływem.
Nie później niż na trzy miesiące przed tym terminem ZUS zawiadamia zainteresowanego o dacie wstrzymania wypłaty oraz o warunkach przywrócenia prawa do renty okresowej.

3. Po upływie czasu, na jaki była przyznana można wystąpić do ZUS-u z wnioskiem o przedłużenie prawa do niej na kolejny okres. Decyzja uzależniona jest od ustaleń lekarza orzecznika zakładu lub komisji lekarskiej.

RENTA SOCJALNA

1. Renta socjalna przysługuje osobie, która jest:

a) pełnoletnia - czyli ukończyła 18 lat (lub 16 w przypadku kobiety, która zawarła związek małżeński);

b) całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

* przed ukończeniem 18 lat;

* w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej przed ukończeniem 25 lat;

* w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej;

c) mieszka w Polsce.

2. Przy ocenie prawa do tej renty nie ma znaczenia, kiedy powstała całkowita niezdolność do pracy. Ważne jest, kiedy doszło do naruszenia sprawności organizmu, w wyniku którego wystąpiła.

3. Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy i przewidywanego okresu jej trwania dokonuje lekarz orzecznik ZUS-u.

4. Podstawę do przyznania renty socjalnej stanowi również orzeczenie:

* o stopniu niepełnosprawności;

* komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia o zaliczeniu do I lub II grupy inwalidów;

* lekarza orzecznika - wydane przed 1 października 2003 roku - uprawniające do renty socjalnej.

5. Renta socjalna nie przysługuje m.in. temu, kto ma ustalone prawo do emerytury czy renty inwalidzkiej.

RENTA RODZINNA

1. Przeznaczona jest dla rodzin osób zmarłych.

2. Przysługuje:

a) dzieciom własnym, drugiego małżonka oraz przysposobionym:

* do ukończenia przez nie 16 lat;

* jeżeli ukończyły 16 lat - do ukończenia nauki w szkole, ale nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat (jeśli dziecko osiągnęło ten wiek na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża się do jego ukończenia);

* bez względu na wiek - jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub przed osiągnięciem 25 lat - w czasie nauki w szkole.

b) przyjętym na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom - jeżeli spełniają warunki dotyczące wieku, nauki lub stanu zdrowia jak dzieci własne - a ponadto:

* zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty) - chyba że śmierć była następstwem wypadku; oraz

* nie mają prawa do renty rodzinnej po zmarłych rodzicach (gdy żyją, to jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania) albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) bądź jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

c) małżonkowi (wdowie, wdowcowi), który do dnia śmierci drugiego małżonka pozostawał z nim we wspólności małżeńskiej, jeżeli:

* osiągnął wiek 50 lat lub jest niezdolny do pracy; albo

* wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat lub 18 lat - gdy kształci się w szkole; lub

* sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy - uprawnionym do renty rodzinnej;

* skończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy po śmierci współmałżonka nie później niż pięć lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci uprawnionych do renty rodzinnej.

3. Wdowa/wdowiec, którzy nie spełniają wymienionych warunków oraz nie posiadają niezbędnych źródeł utrzymania, mają prawo do renty rodzinnej:

* przez rok od dnia śmierci współmałżonka; albo

* przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu pozwalającym im na zdobycie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej - ale nie dłużej niż przez dwa lata od śmierci współmałżonka.

WAŻNE
Małżonek rozwiedziony albo owdowiały, który w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawał z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej jeżeli oprócz spełnienia wymienionych wyżej warunków, miał w dniu jego śmierci prawo do alimentów z jego strony. Prawo to musi być ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

4. Prawo do renty rodzinnej po zmarłym dziecku mają również rodzice (w także ojczym, macocha i osobom przysposabiające) jeżeli:

* ubezpieczony albo emeryt/rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do jego utrzymania; a ponadto

* spełniają podane warunki wymagane do przyznania renty rodzinnej dla wdowy lub wdowca (wiek, niezdolność do pracy lub wychowywanie małoletnich dzieci albo sprawowanie pieczy nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej).

PO KIM RENTA

Niestety, nie każda sierota czy wdowiec - nawet jeśli spełnia warunki - może otrzymać rentę rodzinną. Bo ustawa emerytalna ściśle określa również to, po kim można ją dostać.

I tak przysługuje uprawnionym członkom rodziny po śmierci osoby, która miała ustalone prawo lub spełniała warunki do:

* emerytury (również pomostowej);

* renty z tytułu niezdolności do pracy.

Oferty pracy z Twojego regionu