Wieża Rycerska w Witkowie

Zamek, ale mniejszy
Wieże rycerskie były rodzajem siedziby mieszkalno - obronnej. To samodzielnie stojące budynki, kilkukondygnacyjne, budowane najczęściej na planie zbliżonym do kwadratu. Zawierały zarówno pomieszczenia mieszkalne jak i gospodarcze. Były także sposobem na ominięcie prawa.

Oto w średniowieczu na budowę zamku potrzebne było specjalne pozwolenie suwerena (regale książęce). Sprytni możni obchodzili ten zakaz budując tzw. wieże rycerskie.

Rezydencja rycerza

Warowna siedziba była potrzebna nie tylko do obrony rycerskiej rodziny. Podkreślała władzę feudalną nad poddanymi. Samo mieszkanie w wieży górującej nad okolicą podkreślało statut społeczny właściciela i wyraźnie odróżniał go nie tylko od poddanych chłopów ale i drobniejszego rycerstwa.

Kamienne mury, ziemne wały czy chociażby drewniana palisada tworzące zamknięty obwód wokół domostwa wyznaczały swoiste sacrum, czyli uświęcone i nienaruszalne miejsce rezydowania rycerza czy późniejszego szlachcica.

Z tego, co pod ręką

(fot. fot. Paweł Janczaruk)

Witków pojawił się w dokumentach z 1350 roku jako dziedzina rodu von Neckar. Prawdopodobnie to oni właśnie zbudowali wieżę. Później, do wieku XVI, panował tutaj ród Warnsdorf.

Następnie pojawia się znany nam już Fabian von Schoenaich. Wreszcie władają w Witkowie von Dohna i Jadwiga Tschirnheus-Polckenhein. A potem? Potem był już PGR, który postąpił z wieżą, jak z wieloma innymi naszymi perełkami.

Zbudowano ją na przełomie XIV i XV wieku z tego, co było pod ręką. Czyli z kamienia narzutowego uzupełnianego cegłami. Składała się z wieży mieszkalnej, dziedzińca, wału i fosy. Całość była otoczona kamiennym murem.

Jak się zmieniała

Patrząc na ściany można prześledzić jak zmieniała się budowla. Najpierw w przyziemiu były małe prostokątne okienka. W okresie późnogotyckim zmieniano układ okien, na piętrze pierwszym, w miejscu jednego z okien, zrobiono szeroką arkadę.

W renesansie wprowadzono inną wysokość kondygnacji oraz układ okien. Pojawiła się renesansowa kamieniarka, która pochodziła prawdopodobnie ze znanego warsztatu w Chojnowie. Podczas prac archeologicznych odkryto tutaj wiele drobiazgów, które świadczą o wysokiej pozycji społecznej właścicieli.

Kto mieczem wojuje...

Kim byli mieszkańcy wież rycerskich? Sławni byli ci z pobliskich Żarek Wielkich. Sama budowla zwana była Czerwonym domem, ale nie cieszyła się najlepszą sławą.

Wszystko za sprawą rodu von Hackenborn, z którego pochodzący mężowie mieli opinię rycerzy-rabusiów, awanturników i ciemiężców. Stąd nieprzypadkowo na swoją siedzibę wybrali Żarki Wielkie, miejsce położone obok bardzo ruchliwego traktu handlowego, tuż obok dogodnej przeprawy przez Nysę. Dlatego też w bardziej współczesnych czasach wieś słynęła z… przemytników. Miejscem tym władali również inne znamienite rody Środkowego Nadodrza - Bibersteinowie i Schoenaichowie.

Kto mieczem wojuje… W XV wieku wieża była wielokrotnie oblegana, zdobywana i niszczona. Po tych przejściach znajdowała się w ruinie. I już w wieku XVII stała się źródłem materiału potrzebnego do budowy nowego kościoła.

Więcej na www.regiopedia.pl